Nhiều giải pháp canh tác thông minh

Vườn táo 4 sào (sào 1.000m2) tại khu sản xuất thực nghiệm của Viện Nghiên cứu Bông và Phát triển nông nghiệp Nha Hố (Viện Nha Hố) đã 5 năm tuổi, đây là giai đoạn cây táo cho năng suất ổn định nhất.

Vườn táo này được Viện Nha Hố ứng dụng công nghệ cao và sử dụng giống táo TN05 (giống táo mới có năng suất, chất lượng cao) để sản xuất. Vườn táo trồng trong nhà màng để ngăn côn trùng và ruồi đục quả, lắp đặt hệ thống tưới tiết kiệm. Thảm cỏ dại được giữ nguyên để giữ độ ẩm cho đất cũng như để thiên địch phát triển nhằm tiêu diệt sinh vật gây hại, duy trì giun trong đất làm tơi xốp đất. Trong nhà màng được đặt bẫy sinh học bắt côn trùng gây hại...

Với những giải pháp này, những năm qua vườn táo luôn cho năng suất ổn định kể cả trong mùa mưa, chất lượng táo rất tốt, đảm bảo an toàn, đem lại hiệu quả hơn hẳn so với mô hình trồng táo thông thường. Vườn táo này cũng là mô hình mẫu để người dân các địa phương và ngành chức năng tham quan học hỏi.

Từ mô hình này, Viện Nha Hố đã chuyển giao kỹ thuật canh tác, công nghệ cho người dân toàn tỉnh cũng như các tỉnh lân cận. Hiện phía nam tỉnh Khánh Hòa có khoảng 1.000 ha táo thì gần 100% diện tích đã được người dân làm nhà màng để ngăn ruồi đục quả.

Từ đầu năm 2025, Viện Nha Hố còn áp dụng công nghệ số vào sản xuất táo. Theo ThS Nguyễn Văn Chính, Giám đốc Trung tâm Bảo vệ thực vật (Viện Nha Hố), phía nam tỉnh Khánh Hòa nắng nóng quanh năm với nền nhiệt độ cao, trong khi nhà màng hấp nhiệt rất mạnh, đặc biệt là trong mùa khô từ tháng 3 - 7, nhiệt độ buổi trưa trong nhà màng lên đến trên 50 độ C, ảnh hưởng không nhỏ đến sinh trưởng và phát triển của táo.

“Để giải bài toán này, chúng tôi đã lắp đặt lưới cắt nắng và hệ thống tưới phun sương trên nóc nhà màng. Hệ thống này được điều khiển tự động thông qua app trên điện thoại, khi trời nắng nóng thì kéo lưới che và bật hệ thống phun sương làm mát, tạo độ ẩm cho vườn cây, do vậy nhiệt độ trong vườn táo luôn ổn định giúp táo ra hoa, đậu quả tốt hơn. Khi trời ít nắng hoặc về ban đêm thì thu lưới cắt nắng mà không tốn công, rất thuận tiện”, ThS Nguyễn Văn Chính nói.

Bên cạnh đó, vườn táo cũng được Viện Nha Hố lắp 4 thiết bị cảm biến đo ánh sáng, nhiệt độ và độ ẩm. Các thiết bị cảm biến này được tích hợp vào app cài đặt trên điện thoại. “Nhờ app trên điện thoại nên không cần ra vườn táo chúng tôi vẫn biết được nhiệt độ, độ ẩm, ánh sáng để dùng lưới cắt nắng hay tưới cho cây táo nên đã giảm được 80% nhân công chăm sóc”, ThS Nguyễn Văn Chính chia sẻ.

Tại vườn dưa lưới công nghệ cao 3.000m2 của ông Phạm Võ Uyên Bác ở thôn Thiện Đức, xã Thuận Nam, tỉnh Khánh Hòa, từ tháng 4/2025, Viện Nha Hố đã chuyển giao lắp đặt hệ thống IoT trên vườn dưa 1.000m2. Sau khi lắp đặt hệ thống số, đến nay sau 2 vụ dưa đã thu hoạch, hiệu quả cao hơn hẳn so với diện tích dưa trên cùng một khu.

“Từ ngày lắp đặt hệ thống IoT như cảm biến đo nhiệt độ, độ ẩm, ánh sáng, thiết bị tưới tự động, lưới cắt nắng tại ruộng dưa lưới, tôi có thể đi bất cứ đâu nhưng vẫn giám sát được vườn dưa để đưa ra các giải pháp thích hợp. Nhờ có hệ thống này, tôi đã giảm được chi phí thuê nhân công rất nhiều, dưa phát triển tốt hơn, năng suất cao hơn từ 10 – 15% so với ruộng bên cạnh”, ông Phạm Võ Uyên Bác cho hay.

Cũng theo ông Bác, do địa phương có nhiệt độ cao quanh năm, đặc biệt trong nhà màng nhiệt độ hấp thụ mạnh nên chỉ làm được đến khoảng 9 - 10 giờ sáng là phải ra khỏi ruộng. Nhờ có hệ thống lưới cắt nắng, tưới phun sương, nhiệt độ giảm rất nhiều và có thể ở trong vườn dưa trong cả buổi trưa.

Xu hướng tất yếu

TS Phan Công Kiên, Phó Viện trưởng Viện Nha Hố cho biết, những năm qua và mới đây là thực hiện Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị, Viện Nha Hố đã tập trung nghiên cứu, ứng dụng khoa học công nghệ và chuyển đổi số vào sản xuất nông nghiệp để chuyển giao cho người dân áp dụng.

Ứng dụng công nghệ IoT vào sản xuất nông nghiệp là xu thế chung, đặc biệt trong bối cảnh lao động ngày càng khan hiếm. Việc ứng dụng các công nghệ giúp giảm công lao động, tiết kiệm phân bón, nước tưới, giúp bón phân chính xác, đủ nhu cầu và tưới vừa đủ giúp cây trồng hấp thu được tốt nhất, từ đó tiết kiệm chi phí, tăng hiệu quả sản xuất.

“Thời gian qua chúng tôi đã triển khai các ứng dụng IoT trong sản xuất với các loại cây trồng đặc thù có giá trị kinh tế cao như nho, táo, măng tây xanh, dưa lưới... Việc quản lý tưới nước tiết kiệm gắn với sensor giúp nông dân biết được lượng nước tưới theo nhu cầu thực của cây trồng. Đồng thời chúng tôi dựa trên hệ thống tưới nước tiết kiệm để đưa các chế phẩm hoặc phân bón chuyên dụng bón cho cây trồng nhằm giảm công lao động, nâng cao hiệu quả sử dụng phân bón”, TS Phan Công Kiên chia sẻ.

Cũng theo TS Kiên, việc quản lý tiểu khí hậu trong điều kiện canh tác công nghệ cao, nhà màng, nhà lưới có vai trò rất quan trọng. Ứng dụng IoT giám sát ánh sáng, ẩm độ không khí, nhiệt độ, độ ẩm đất giúp nông dân đưa ra điều chỉnh các thông số qua điện thoại thông minh để phù hợp với quá trình canh tác của từng đối tượng cây trồng, giúp cây trồng phát triển tốt nhất, năng suất cao hơn, chất lượng tốt hơn.

Đặc biệt, việc bảo quản, chế biến sản phẩm nông sản đang là vấn đề đặt ra cho ngành nông nghiệp, do đó ứng dụng công nghệ số giúp xây dựng và quản lý các mã số vùng trồng tốt hơn, thiết lập các mã QR code trong truy xuất nguồn gốc của sản phẩm rất thuận tiện.

Theo TS Phan Công Kiên, truy xuất nguồn gốc sản phẩm có vai trò quan trọng trong xây dựng thương hiệu gắn với chuỗi giá trị và minh bạch sản phẩm. Ứng dụng công nghệ số giúp người sản xuất và người tiêu dùng có thể biết được rõ nguồn gốc của giống cây trồng, quy trình chăm sóc, chất lượng sản phẩm, giúp cho ngành chức năng dễ dàng cấp mã số vùng trồng.

“Các quy trình kỹ thuật canh tác và chứng nhận theo các tiêu chuẩn cũng được tích hợp vào mã QR, từ đó người sản xuất, người tiêu dùng và nhà quản lý sẽ thuận lợi trong việc quản lý, giám sát chất lượng nông sản”, TS Kiên nói.

“Thời gian qua, Viện Nha Hố đã tiên phong nghiên cứu, ứng dụng các giải pháp thích ứng với biến đổi khí hậu vào sản xuất, đồng thời ưu tiên những đối tượng cây trồng có giá trị kinh tế cao, có lợi thế cạnh tranh của vùng. Các kết quả nghiên cứu về giống, giải pháp canh tác, ứng dụng công nghệ số vào sản xuất đã được nông dân, doanh nghiệp, HTX rất ủng hộ và mạnh dạn áp dụng, bước đầu đã khẳng định hiệu quả kinh tế vượt trội”.

(TS Phan Công Kiên).

Theo Phương Chi - Mai Phương/ NNVN